Vissen met een pennetje op karper is leuk. Actief diverse voerstekjes afvissen is niet alleen spannend maar het levert ook vaak goede vangsten op. Nog leuker wordt het om met je zelfgemaakte pennetjes te vissen. Maar dan heb je al gauw een draaibank met bijbehorende mallen nodig om steeds weer dezelfde pennetjes te kunnen fabriceren. En een dergelijk houtdraaibankje heeft niet iedereen thuis staan. Daarom zijn we op zoek gegaan naar een manier om pennetjes te fabriceren met eenvoudig gereedschap die tevens goed reproduceerbaar zijn. Diverse materialen en manieren hebben we het afgelopen jaar bekeken en uitgeprobeerd. Daaruit zijn pennetjes ontstaan die niet alleen prima reproduceerbaar zijn, maar ook een aan te passen gevoeligheid bezitten. Verder hebben we deze pennen kunnen voorzien van een sterk onderin gepositioneerd gecentreerd (draaibaar) oog. Het zelf maken van pennetjes werd dus meer dan een leuk tijdverdrijf alleen, want het leverde pennetjes op die unieke eigenschappen bezitten.

 

De Combipen

Het zo ontstane pennetje noemen we de Combipen. De naam is ontstaan doordat het drijflichaam van de pen is opgebouwd uit een combinatie van twee verschillende soorten materialen. Dit is allemaal niet zonder slag of stoot ontstaan, eerst werden er meer traditionele pennetjes gebouwd uit één materiaal die sterk en duurzaam waren plus een sterk oog hadden. Alleen was het vinden van het juiste materiaal hiervoor niet eenvoudig. De meeste materialen waren te zwaar of niet sterk genoeg. Het materiaal dat het meest bruikbaar leek voor het fabriceren van een pen, was bamboe – een sterke grassoort die zich als hout laat bewerken. Met een dichtheid van ongeveer 0,5 g/cm³ bijna bruikbaar, want wat bleek: de staafvormige pen ging pas helemaal rechtop staan bij een loodgewicht gelijk aan het draagvermogen. Daarbij is een soortelijk gewicht van 0,5 g/cm³ ook net te veel voor een mooie beetregistratie. Je krijgt namelijk een pen die door de massatraagheid wat moeilijker in beweging komt en af te remmen is. Alhoewel dit een welkome eigenschap is, was dit wat te veel van het goede en ontstond er een nogal slome pen. Maar de sterkte van het bamboe met onderin het inline oog voldeed uitstekend. Alleen moest het soortelijk gewicht van de pen omlaag. Veel lichtere materialen zijn niet bruikbaar of voorhanden in een staafvorm buiten het alom bekende balsahout met haar soortelijk gewicht van maar 0,15 g/cm³. En zo is het idee ontstaan om een staafvormige pen te vervaardigen met bamboe (onder) en balsahout (boven). Dit bleek een schot in de roos te zijn, want op deze manier kan een pennetje van verschillende eigenschappen worden voorzien. De Combipen was geboren.

Eigenschappen

Zonder draaibank en met eenvoudig gereedschap te fabriceren en te reproduceren

Het benodigde gereedschap bestaat uit schuurpapier, een boormachine en wat boortjes, een hout- of metaalzaagje en een punttangetje als je besluit het pennetje van een inline oog  te voorzien. Aangezien de Combipen een staafvormige dobber is, gebruiken we rondhout. Door dit op de juiste lengte te zagen is het gemakkelijk reproduceerbaar. En een draaibank is overbodig omdat de enige bewerking het netjes gladschuren van het rondhout is en dat kan prima met de hand.

Stevig en duurzaam

Het onderste gedeelte van de Combipen is gemaakt van bamboe en dit is sterk en hard materiaal. De verbinding van bamboe naar balsa wordt met een deuvel watervast ingelijmd. De combinatie van bamboe met de deuvel zorgt voor een stevige pen. De duurzaamheid wordt bereikt door het geheel met een keiharde lak af te werken. De pennetjes zijn, na enkele jaren ermee te vissen, bijzonder sterk gebleken.

Staafvormig voor goed zichtbare registratie

De gehele pen bestaat uit bamboe en balsa als rondhout. Dit bevordert het algemene visuele karakter. De Combipen kan hierdoor bijvoorbeeld net onder water worden uitgelood met behoud van een redelijke zichtbaarheid.

Een sterk onderin centraal gepositioneerd inline of draaibaar oog

De Combipen gebruikt het principe van de Engelse pen, dus met een onderin geplaatst (enkel) oog. Dit oog bestaat uit een inline plastic buisje dat onderin het bamboe is doorgevoerd vanaf de zijkant centraal naar de onderkant. Niet al te stug nylon van 22/00, maar ook dunne gevlochten lijn, glijdt hier gemakkelijk doorheen waardoor er tijdens de aanslag direct contact met de vis wordt gemaakt. Het inline oog zit stevig in het sterke bamboe verwerkt en is hierdoor minder kwetsbaar dan een traditioneel oogje vervaardigt uit gedraaid en gebogen metaaldraad. Ook zorgt dit centrale inline oog ervoor dat de pen mooi rechtop staat, het loodgewicht hangt er immers precies recht onder. Een ander voordeel van dit inline oog is dat de pen niet zomaar om de lijn heen kan draaien, het richt zijn eigen automatisch een stukje van de lijn af bij ingooien. En ten slotte is er rekening gehouden met de binnendiameter van het buisje, waardoor de lijn amper in een hoek komt te staan als deze op spanning staat.

Om ook met de Combipen te kunnen vissen met nylon van 22/00 of dikker, fabriceren we ook exemplaren met een traditioneel oog. In het stevige bamboe kan een sterk metalen, draaibaar oog worden gemonteerd, mooi centraal gepositioneerd. Hierdoor komt er tevens een extra massa onderin de Combipen te zitten. We bereiken hiermee vanuit elke richting een soepele lijngeleiding en een stabiele staande stand van de pen. Uiteraard is deze versie ook te gebruiken bij dunnere diameters van de hoofdlijn. Let erop dat door het gebruik van wartels voor het draaibaar oog, het resterend draaggewicht wordt beïnvloed – de door ons gebruikte exemplaren wegen immers tussen de 0,10 en 0,35 gram. Al met al zijn Combipennen met dit draaibaar oog fysiek de sterkste pennen waar we ooit mee gevist hebben. Zodoende maken we tegenwoordig (vanaf 2021) alleen nog maar Combipennen met dit draaibaar oog.

Laag zwaartepunt

Een ander bijkomend voordeel van het gebruik van twee soorten materiaal is dat de balans van de Combipen vanzelf in het onderste deel komt te liggen. Door de verhoudingen van het bamboe en het balsahout te veranderen kan het zwaartepunt nog wat verschoven worden.  Er wordt namelijk een aangepast drijflichaam gecreëerd zonder dat de vorm ervan verandert (het blijft immers een staaf). In de regel geldt hoe lager het zwaartepunt, hoe stabieler de pen staat.

Aanpasbare gevoeligheid van de registratietijd en het draagvermogen

Door het gebruik van twee verschillende materialen met een verschillende dichtheid, kan de totale dichtheid van de hele pen worden aangepast. Hoe groter het aandeel bamboe, hoe hoger de dichtheid en vice versa. Hierdoor wordt het mogelijk om pennetjes te fabriceren die trager of juist sneller reageren. Dit heeft alles te maken met de massatraagheid. Een pennetje met een lage dichtheid reageert sneller op een verandering van het draaggewicht (zoals bij een aanbeet). Door de dichtheid te verhogen reageert de pen trager; het komt langzamer op gang en remt wat moeizamer af. Dit laatste klinkt negatief, maar is dat in dit geval zeker niet. De kracht om de pen in beweging te zetten blijft zeer laag terwijl het geheel een stuk minder zenuwachtig reageert. Je kan het soepeler noemen. In de praktijk beviel ons een gebruik van 25% tot 50% bamboe het beste. Voor een meer gedetailleerde uitleg over het natuurkundig fenomeen massatraagheid verwijzen we je naar het artikel wat is een MTL en hoe werkt het?

Het draagvermogen is, net zoals bij elke andere pen, afhankelijk van de opwaartse kracht ervan. Logischerwijs wordt bij (verhoudingsgewijs) gebruik van meer bamboe het draagvermogen lager door een toenemend gewicht van de pen zelf. Je krijgt dan bij gelijkblijvend volume van de pen, een lager draagvermogen maar wel een soepeler reagerende pen. Het schuiven met de verhoudingen tussen het bamboe en de balsa, heeft dus direct invloed op het draagvermogen. Wil je meer draagvermogen bij een in volume zo klein mogelijk pennetje, dan zal de lengte van het bamboe zo kort mogelijk moeten worden gehouden. Let erop dat het oog inclusief de deuvel ongeveer 2 cm in beslag neemt. (Vandaar dat er niet korter dan 2 cm bamboe kan worden gegaan.) En wil je een wat soepeler reagerende pen met meer draagvermogen, dan maak je de pen met procentueel een hoger aandeel bamboe simpelweg langer.

Zoals je gelezen hebt is de gevoeligheid van een pennetje van meer factoren afhankelijk dan alleen het draagvermogen; de massatraagheid speelt minimaal een even grote rol. Door de lengtes van het bamboe en balsahout aan te passen, kan je dus je eigen pennetjes maken met een gevoeligheid die geheel naar jouw wens is!

Enkele richtlijnen

In de tabel hieronder staat het draagvermogen van verschillende bruikbare Combipennen. Deze tabel is in de praktijk ontstaan door diverse pennetjes die we hebben gemaakt uit te testen. Deze hadden allemaal een inline oog, dus hou rekening met het gewicht van de wartel (het draaibaar oog) mocht je besluiten deze te gaan gebruiken. Vanuit deze tabel kan je dan eventueel het draagvermogen van andere verhoudingen berekenen. Doordat balsa en bamboe natuurproducten zijn, kan het soortelijk gewicht wat variëren. Ook de gebruikte lak plus het aantal aangebrachte lagen heeft hier invloed op. Deze tabel is dan ook een richtlijn.

Vervaardiging

Zelf maken of kant en klaar

Wij maken, meestal in de winter, een voorraad Combipennen voor onszelf, vismaten en diegenen die een bijdrage leveren aan Karper Idee. Daarom gaan we in dit hoofdstuk laten zien hoe een Combipen vervaardigd kan worden, zodat het voor niet commercieel persoonlijk gebruik kan worden (na)gebouwd. In de titel van dit artikel staat immers niet voor niks het woord fabricage.

Maar er is veel vraag naar kant en klare Combipennen gekomen, dus zijn we gaan bekijken hoe wij deze in de toekomst op wat grotere schaal kunnen maken en aanbieden. Aangezien in de loop van 2020 de vraag naar Combipennen behoorlijk is gestegen, en wij als Karper Idee niet meer aan deze vraag kunnen voldoen, heeft CRP. Handmade Floats de Combipen in het assortiment opgenomen. Deze aanbieder maakt sinds oktober 2020 handgebouwde Combipennen. Neem gerust een kijkje op de website, buiten Combipennen worden er ook andere fraaie soorten pennetjes gebouwd.

Modulair

Een modulair concept, zo zou je het kunnen noemen. Want de Combipen is opgebouwd uit drie verschillende delen die in elkaar worden gelijmd. Namelijk de antenne, het bovenlichaam van balsahout en het onderlichaam van bamboe waarin een inline gecentreerd oog (plastic buisje) of een draaibaar metalen oog (wartel) is verwerkt. Het is dus mogelijk om apart van elkaar diverse lengtes van elk van de drie onderdelen te vervaardigen, waarvan je achteraf pas bepaalt welke je aan elkaar gaat lijmen! Een handig concept.

De antenne

Voor de vervaardiging van de antenne gebruiken we een cocktailprikker of satéstokje met een diameter van 2,0 tot 3,0 mm. Het voordeel van diameter 3,0 mm is dat een breekstaafje van 3 mm, met de bijgeleverde tube, mooi over de antenne kan worden geschoven. Zo’n antenne plaatsen we sinds de zomer van 2020 standaard. Een zichtbare lengte van 3,5 cm is over het algemeen mooi in balans met de rest van het pennetje, maar dit is natuurlijk geheel naar eigen smaak aan te passen. Hou er rekening mee dat je 1 cm kaal hout nodig hebt om straks de antenne in het bovenlichaam te lijmen. Eenmaal op de juiste lengte gesneden (in dit voorbeeld dus 4,5 cm) schuur je het staafje mooi glad met schuurpapier korrel 600. Daarna stofvrij maken en in witte grondverf zetten, op de onderste cm na. Gebruik bij voorkeur grondverf op waterbasis, dat is beter voor het milieu en voor jezelf. Zeker als je in de wintermaanden binnenshuis aan het klussen bent. Als de grondverf eenmaal is opgedroogd ook deze even glad schuren met korrel 600. Nu kan je met een fluorescerende markerstift de antenne van een opvallend kleurtje voorzien. Dit werkt alleen op een witte ondergrond, gebruik dus geen andere kleuren grondverf. En een zwart streepje op de top van de antenne zorgt voor contrast en maak je simpelweg met een permanente marker.

Het bovenlichaam 

Gebruik hiervoor rond balsahout met een diameter van 5 mm. Dit is bij elke goede hobbyzaak te koop. Het op lengte maken doe je door het te snijden met een scherp mesje, dit geeft mooie scherpe kanten. Het helpt om het staafje tijdens het snijden wat te laten rollen. Boor nu aan beide kanten een gaatje van ∅ 2,0 tot ∅ 2,5 mm, afhankelijk van de diameter van de antenne. Boor beide gaatjes loodrecht 1 cm diep en precies in het midden. Met boren bedoelen we in dit geval van zeer zacht hout trouwens dat je met het boortje in de hand het gaatje maakt. Van de zijde waar de antenne ingelijmd gaat worden vlak je de scherpe kant netjes af met een schuurpapiertje. Korrel 600 voldoet hiervoor uitstekend. Daarna geef je het balsahout een voorbehandeling door het eerst te lakken met grondverf of verdunde houtlijm 1:1 (met water). Hierdoor komen de vezels wat omhoog. Na het drogen kan je dan het balsahout mooi glad schuren met wederom korrel 600. Bij het gebruik van verdunde houtlijm blijf je de nerven van het hout zien, wat bij grondverf uiteraard niet het geval is. Het bovenlichaam is nu gereed om de antenne in te lijmen met watervaste houtlijm.

Het onderlichaam

Voor het onderlichaam gebruik je ronde bamboestokjes met een diameter van 5 mm. En die zijn op het eerste gezicht nergens te krijgen. Behalve bij de Xenos: voor 3 euro koop je een een zakje suikerspinstokjes. In een verpakking zitten 20 stokjes met elk een lengte van 40 cm, dus daarmee kan je wel even voorruit. Het is sterk en taai materiaal dat zich alleen op lengte laat zagen. Een verstekbak is hierbij een handig hulpmiddel om gladde en scherpe kanten te krijgen. Dan boor je aan één kant een gaatje van ∅ 2,5 mm bij 6 mm diep, en tevens een gaatje van ∅ 2,5 mm aan de zijkant van het bamboestaafje, op 6 mm afstand vanaf de onderkant gemeten van deze zijde. Dit gaatje moet een open verbinding vormen met het hiervoor geboorde gat, en is dus hooguit enkele millimeters diep. Aan de andere zijde boren we loodrecht en precies in het midden een gaatje van 1 cm diep in de dwarsdoorsnede van de bovenantenne. Hierin komt namelijk straks een deuvel die uit dezelfde cocktailprikkers of satéstokjes is gemaakt die we ook voor de bovenantenne hebben gebruikt.

De volgende stap is het monteren van een buisje in het onderlichaam. Gebruik hiervoor het buisje van een wattenstaafje. Je zult merken dat het buisje niet zonder slag of stoot in het geboorde gat past. Om dit voor elkaar te krijgen knip je eerst een langwerpig stukje van het buisje af. Dit gedeelte kan je dan gemakkelijk door het gat steken. Door met een föhn het buisje te verwarmen kan je het met een tangetje door het gat trekken. Knip vervolgens het buisje  op enkele millimeters van het onderlichaam met een tangetje af. Verwarm ten slotte met een aansteker de beide uiteinden totdat ze contact maken met het bamboe. Het buisje heeft nu geen scherpe hoekjes meer en zit stevig in het bamboe geklemd.

Zoals reeds vermeld is bovengenoemd inline oog bruikbaar bij lijndiktes dunner dan 22/00. Daarom fabriceren we ook Combipennen met een sterk en draaibaar oog onderin, deze zijn dus geschikt voor elke diameter lijn. Doordat het bamboe sterk materiaal is kan er een wartel in worden geplaatst. Goed bruikbaar zijn wartels van maat 10 en 8. Deze hebben een diameter, afhankelijk van het merk, tussen de 2,5 en 3,5 mm en zijn respectievelijk tussen de 0,10 en 0,35 gram zwaar. Hou dus rekening met het resterend draaggewicht als je een wartel gaat gebruiken! Om de wartel stevig in het onderlichaam te monteren wordt er gebruik gemaakt van het ‘overbodige’ oog van de wartel. Deze wordt met een punttang voorzichtig dicht geknepen, zodanig dat een stukje cocktailprikker of satéstokje ertussen zit geklemd. Dit stokje knippen we af op de breedte van de wartelton. Met een boor met dezelfde diameter als de wartelton boren we nu aan één kant in het bamboestaafje een gat met een diepte van de totale lengte van de wartelton + dichtgeknepen oog. Met waterbestendige houtlijm lijmen we de wartel in het geboorde gat en laten dit 24 uur drogen. Gebruik niet te weinig lijm, het gat moet immers goed gevuld worden voor een sterke verbinding. Tegenwoordig maken wij alleen nog maar Combipennen met dit draaibare oog aangezien ze fysiek zeer sterk blijken te zijn. Tevens creëren ze door de extra massa onderin een stabiele stand en soepele lijngeleiding, ongeacht de lijndikte, vanuit elke hoek.

Rest nog om de scherpe kanten rond het oog netjes af te ronden met schuurpapier. Bamboe is behoorlijk hard, daarom is het aan te bevelen om dit eerst met een grovere korrel te doen, bijvoorbeeld korrel 100, om het daarna netjes glad af te werken met korrel 600. De deuvel voor de permanente verbinding tussen het bamboe en het balsahout kan nu aan de andere zijde worden ingelijmd. De deuvel is niks meer dan een stukje van 2 cm cocktailprikker of satéstokje. Gebruik hiervoor weer watervaste houtlijm. In tegenstelling tot balsahout is een voorbehandeling van bamboe niet nodig, dus het onderlichaam is nu gereed om aan het bovenlichaam te worden verlijmd.

Afwerking

Als alle delen aan elkaar zijn gelijmd kan, na goed drogen, de afwerking beginnen. Begin met het mooi glad schuren van de overgang van balsahout naar bamboe en neem eventuele andere oneffenheden meteen mee. Dan is het moment aangebroken om de pen te voorzien van eventuele tekst, labels en stickers. Wat eenvoudiger: een reepje papier in de kleur van de antenne die je simpelweg met een beetje houtlijm vastplakt, bijvoorbeeld om de overgang te bedekken tussen het bamboe en de balsa. Na het goed vet- en stofvrij maken kan de eerste laklaag worden aangebracht. In onderstaande zetten we uiteen hoe wij de pennetjes hebben behandeld, maar er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden natuurlijk.

Het voorbehandelen van het balsahout zoals hierboven besproken, doen we meestal met verdunde houtlijm zodat de overgang tussen de twee houtsoorten zichtbaar blijft. We lakken in dat geval de Combipen af met Glitsa Parketlak PT eiglans. Deze transparante lak wordt keihard en geeft een mooie semiglans aan het geheel. Eenmaal goed uitgehard wordt de Combipen, en dan vooral het balsahout, nog steviger. Voordeel van deze lak is dat het op waterbasis is en dus vriendelijk voor de omgeving is en ook nog eens snel opdroogt. Na elke laag even licht opschuren en de de antenne bijkleuren met de fluorescerende marker. Zo krijgt de antenne een mooie volle, goed zichtbare kleur. Door de lage viscositeit van deze parketlak zijn er wel minimaal 5 laagjes lak nodig. We hebben dit na een dag drogen een etmaal lang op waterdichtheid getest en kwamen tot de conclusie dat de pennen zeer goed bruikbaar zijn. Is het dan waterdicht? Nou de eerste 12 uur wel, om de resterende 12 uur enkele millimeters te zakken in ons proef-aquarium. De oplossing voor dit euvel was zeer voor de hand liggend; lees de gebruiksaanwijzing. Na 24 uur belastbaar en na 4 dagen uitgehard dus. En inderdaad na 4 dagen drogen zijn de pennetjes 100% waterdicht gebleken. Mocht je een glanzende afwerking prefereren, dan kan je de laatste laag met Ruwa jachtlak behandelen. Deze lak hebben we intens uitgetest op onze drijvers voor de verticale boltrig en gaat met gemak enkele visseizoenen mee. De pennetjes op deze manier afgewerkt, en dan vooral de exemplaren met draaibaar oog, zijn ontzettend sterk gebleken. Een kapot pennetje door riet, stenen of takken hebben we nog niet meegemaakt.

Zoals al eerder opgemerkt zijn er vele wegen die naar Rome leiden wat betreft de afwerking. Je kan de pen van leuke kleurtjes voorzien, sierwikkelingen aanbrengen en diverse soorten lakken gebruiken. Vaak is het een kwestie van gewoonweg uitproberen. Voer nieuwe technieken altijd eerst uit op een mislukte pen of een stukje afvalhout. Want het zou jammer zijn als je een Combipen, waar al het nodige werk in is gestoken, zou verpesten. Al met al is het redelijk wat werk om een Combipen te maken, maar wat ons betreft is dat de inspanning meer dan waard!

Johan

---

Publicatiedatum 08-04-2018 / laatste update 25-04-2021