We kennen het allemaal wel: ingooien en je afvragen of het lood niet hopeloos in de modder is weggezakt. Of is verdwenen tussen een dun laagje bodemwier, met alle gevolgen voor de werkzaamheid van de zorgvuldig geknoopte rig. Hoe mooi zou het zijn als je kunt ingooien zonder al dit soort zorgen? Of als je je rig, inclusief het werpgewicht, simpelweg bovenop het dunne laagje bodemwier zou kunnen leggen? Ja, je leest het goed: inclusief het werpgewicht.
Dit is technisch mogelijk. En niet alleen dat: in de praktijk werkt het ook nog. Hoe mooi wil je het hebben? In dit artikel wordt uitgelegd hoe zoiets werkt en welke mogelijkheden het biedt die er nooit eerder waren.
En, zoals met al het moois in de wereld: voor niks gaat de zon op. Met andere woorden je ontkomt er niet aan om eventjes de kiezen op elkaar te bijten om te begrijpen hoe zware gewichten bovenop het zachtst mogelijke spul kunnen blijven liggen. En als ze daar liggen, dan moeten ze gewoon een prik kunnen uitdelen als ieder ander gewichtje. Om dit te begrijpen is wat natuurkunde nodig, niet ieders favoriete vak op school. Aan de andere kant is het niet nodig om diep in de materie te duiken om de principes achter dit toch wel wonderlijke systeem te begrijpen.

Drie wetenschappers aan het water

Wat zou er gebeuren als de heren Newton, Archimedes en von Kármán samen ergens een weekje zouden gaan vissen, en na afloop de handen ineen zouden slaan? Elk van deze wetenschappers van weleer zou in eerste instantie met zijn eigen, unieke blik naar de natuur kijken. Newton zou zich afvragen waarom de zware koelbox van zijn karper trolley afvloog toen hij (afgeleid door de appel die uit de boom viel) een iets te enthousiaste scherpe bocht maakte. Archimedes merkte, toen hij een zware karper in het water terugzette, dat de vis veel minder zwaar was dan tijdens de fotosessie die hem bijna zijn rug kostte. De wervels, duidelijk zichtbaar als kleine fascinerende draaikolkjes achter de wegzwemmende karper, prikkelden de fantasie van von Kármán. Hoe komt het dat zo’n kolos zich toch vrij gemakkelijk door het water kan verplaatsen? Zouden die waterwervels daar iets mee te maken kunnen hebben? En hoe zit het eigenlijk met de weerstand van voorwerpen die zich door het water voortbewegen? Zo’n dikke vis zou toch niet vooruit te branden moeten zijn? Allemaal vragen die de heren wetenschappers bezighielden.

Elk van hen viel een verschijnsel op dat één van de drie ingrediënten vormt van een interessante toepassing voor de karpervisserij: het massatraagheidslood of afgekort MTL. Aan mij de taak om zonder verstrikt te raken in ingewikkelde natuurkundige verhandelingen, uit te leggen hoe het principe hierachter werkt en wat je ermee kunt doen. Alhoewel natuurkunde niet ieders favoriete vak op school was en bij mij de kwartjes pas één voor één vielen tijdens mijn studie Lucht- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft, ontkomen we er niet aan om toch even stil te staan bij elk van de drie natuurkundige verschijnselen waarop (bij elkaar opgeteld) de werking van een MTL is gebaseerd: massatraagheid (Newton), opwaartse kracht (Archimedes) en de weerstand van bewegende voorwerpen in water (von Kármán). Gelukkig zijn ingewikkelde natuurkundige verhalen niet nodig om te begrijpen hoe een MTL werkt en hoe je zo’n gewichtje uiteindelijk zelf kunt maken. We zullen in het kort alleen die aspecten van de genoemde drie verschijnselen aanstippen die voor ons van belang zijn.

Massatraagheid

Iets met massa (ofwel alles in de natuur) heeft de neiging zich te verzetten tegen een verandering in beweging, of beter gezegd: tegen een versnelling. Een massa in rust wil het liefst op zijn plaats blijven en een massa die met constante snelheid beweegt wil dat het liefst zo houden (qua snelheid én richting). Deze eigenschap van massa wordt massatraagheid genoemd. In het dagelijks leven gaat er geen dag voorbij zonder dat je de effecten van massatraagheid aan den lijve ondervindt. De wat meer extreme voorbeelden spreken het meest tot de verbeelding: het bierkratje achterop de fiets dat rechtdoor gaat als je een bocht wilt nemen, of het feit dat je in de auto bij plotseling remmen in je gordels hangt.

Opwaartse kracht

Als je een voorwerp onder water dompelt dan duwt dat voorwerp het water als het ware een stukje opzij. Het gewicht van de hoeveelheid water die hierbij wordt verplaatst, is gelijk aan de naar boven gerichte kracht die het voorwerp ondervindt. Deze kracht wordt opwaartse kracht genoemd, en de wet die dit verschijnsel beschrijft staat bekend als de wet van Archimedes. Iets met een groot volume betekent dus een grote opwaartse kracht en andersom.

Stromingsweerstand

De weerstand die door water bewegende voorwerpen ondervinden laat zich het best illustreren aan de hand van een plaatje.
We gaan uit van een vlakke plaat (E) die loodrecht in de stroming staat en noemen de weerstand die de plaat ondervindt voor het gemak even 100. In diezelfde stroming plaatsen we nu een aantal basisvormen waarvan de oppervlakte van de grootste dwarsdoorsnede gelijk is aan de oppervlakte van de vlakke plaat. Op deze manier kan je de weerstand van de verschillend gevormde voorwerpen met elkaar vergelijken. Alhoewel je misschien zou verwachten dat de vlakke plaat de meeste weerstand van het stromende water ondervindt, blijkt dat een halve bol met de platte kant tegen de stroming gericht (F) een nog grotere weerstand heeft (maar liefst 126). Draai je de bol om (D) dan daalt de weerstand flink (32). Een nog lagere weerstand heeft een bol (C), op de voet gevolgd door een druppelvorm (B) in de oriëntatie zoals te zien is in de figuur. De klap op de vuurpijl is de druppelvorm (A) die zijn dikste gedeelte tegen de stroming richt. Zo ziet een wedstrijdpen er dus uit en het is niet toevallig dat vrijwel alle vissoorten deze druppelvorm hebben.

Waardoor worden deze verschillen in weerstand nu eigenlijk veroorzaakt? We krijgen toch geen beet dus laten we een potje gaan voetballen op het grasveldje achter de tent. Op de foto hiernaast is een voetbal te zien die in een windtunnel wordt onderzocht. Je ziet duidelijk hoe de lucht om de bal stroomt; de lucht ‘plakt’ aanvankelijk aan de bal en volgt de bolvormige contour. Dit wordt een stroomlijn genoemd (de groene lijntjes). Als die stroomlijnen het oppervlak van de bal nu maar netjes blijven volgen, dan is er niets aan de hand: de bal ondervindt weinig luchtweerstand en zal tijdens zijn vlucht snelheid en richting zo lang mogelijk behouden. Maar in werkelijkheid gebeurt er (helaas voor de voetballiefhebbers) iets anders. Volgen de stroomlijnen aanvankelijk nog braaf de contour van de bal, een stukje verderop is dat afgelopen en veranderen ze in een rommelig spaghetti-patroon. Dit wordt loslating genoemd en het spaghetti-patroon heet een zog. Zo’n zog bestaat dus uit wervels. Deze verzameling wervels is de oorzaak van de luchtweerstand die de voetbal ondervindt.
Het gemak waarmee wervels ontstaan (en dus de loslating van de stroomlijnen) is de verklaring van de verschillen in waterweerstand van de diverse basisvormen uit de figuur. Deze weerstand wordt in ons geval hydrodynamische weerstand genoemd omdat het zich in water (hydro) afspeelt.  Zoals we gezien hebben varieert deze weerstand bij de basisvormen van 8 (druppelvorm of visvorm) tot en met 126 (halve bol met platte kant tegen de stroming gericht). Het wervelpatroon achter het stromingslichaam (ofwel de zog) wordt in dit geval een von Kármán vortex street genoemd, en de richting waarin de wervels hierin ronddraaien (linksom en rechtsom) bepaalt of een voorwerp weerstand ondervindt of juist niet. Nu ondervinden alle statische voorwerpen weerstand. Voor een vis is dit anders want dat is natuurlijk geen statisch, onbeweeglijk ‘voorwerp’. Doordat een vis met zijn staart een zwemmende beweging maakt, gaan de wervels in de von Kármán vortex street ten opzichte van een gelijksoortig statisch voorwerp de andere kant op draaien, waardoor er een voortstuwende kracht ontstaat. Het wervelpatroon achter een zwemmende vis wordt een reverse von Kármán street genoemd en stelt een vis in staat om vooruit te komen. (Ik kan me zo voorstellen dat ontwikkelaars van kunstaas hier gebruik van maken.)

Hoe werkt een MTL?

Door het volume van een gewichtje te vergroten, zal zijn gewicht onder water afnemen ten gevolge van de opwaartse kracht. Het grotere volume betekent ook een groter oppervlak, waardoor het gewicht dat op de bodem drukt wordt uitgesmeerd over een groot oppervlak met als gevolg dat het wegzakken in de modder wordt voorkomen. Nu mag het gewicht onder water erg laag zijn, maar de massa verandert niet. Dus een 80-grams MTL die bijvoorbeeld met een kracht van 15 gram op de bodem drukt, heeft nog steeds een massa van 80 gram. Toegepast in een boltrig systeem zal een aanbijtende vis de MTL in beweging zetten terwijl de MTL het liefst op zijn plaats wil blijven (massatraagheid). Hieruit volgt een kracht die, afhankelijk van de snelheid van de aanbeet, de volle laag weerstand zal geven die een veelvoud is van een (in dit voorbeeld) 15 grams gewichtje.

Stromingsweerstand komt om de hoek kijken juist bij MTL’s in de vorm van een halve bol. Een dergelijke MTL ligt altijd met zijn platte kant naar boven gericht op de bodem, en is zo geconstrueerd dat hij tijdens een aanbeet de neiging heeft zijn platte kant tegen de stroming te richten. Abrupte bewegingen tijdens de vroegste fasen van een aanbeet hebben daardoor weerstandseffecten tot gevolg die groter zijn dan die van een even grote vlakke plaat die door het water wordt getrokken. Op deze manier wordt het massatraagheidseffect kracht bijgezet door de beweging tegen te werken, en zal de weerstand groter zijn dan op basis van massatraagheid alleen. De halve bol, die ik Stealth MTL heb genoemd, combineert de drie genoemde natuurkundige verschijnselen in één – ze zijn allemaal even belangrijk. Bij een bolvormige MTL daarentegen zijn het juist het (grotere) massatraagheidseffect en de opwaartse kracht die het hem doen, terwijl stromingsweerstand hier van minder belang is.

Zojuist hebben we gekeken naar het optreden van inhakingseffecten veroorzaakt door massatraagheid en stromingsweerstand. Maar net zo belangrijk is de manier waarop een MTL na de inworp naar de bodem beweegt. Verdwijnt een conventioneel karperlood in de modder door zijn grote inslagsnelheid, een MTL remt op een gecontroleerde manier af en zal een zachte landing op de bodem maken. Vooral een halve bol remt flink af omdat hij tijdens zijn reis naar beneden behoorlijk wat stromingsweerstand ondervindt (ongeveer twee keer zoveel als een even grote hele bol). De afdaling van zowel een Stealth (halve bol) als een bolvormige MTL is ‘gecontroleerd’ ofwel voorspelbaar, omdat ze zó zijn ontworpen dat de meeste massa zich onderin bevindt. Bovendien zal de halve bol tijdens de afdaling zijn bolle kant naar beneden richten omdat hij de weg van de minste weerstand zal zoeken (die is met de bolle kant naar beneden gericht vier keer kleiner dan andersom). Een zachte landing is dus verzekerd, en gecombineerd met een lage bodemdruk zal een MTL vrijwel niet kúnnen wegzakken in de blubber. Daarnaast zal een normaal loodje, nadat je hem uit de modder hebt getrokken, na verloop van tijd opnieuw in de prut verdwijnen. Bij een MTL is ook dit verschijnsel zo goed als uitgesloten, en zal het boltrig systeem zijn efficiëntie behouden.

Omdat het massatraagheidseffect juist van zich laat horen naarmate de versnelling groter is, zijn MTL’s ontworpen en getest als running boltrig. Er is immers een zekere mate van beweging nodig om een MTL wakker te schudden, en dit bereik je bijvoorbeeld met een running systeem: een wegzwemmende vis zwemt het stukje vrijloop eruit waarna de stopper tegen het oog van de MTL botst. Hetzelfde effect wordt ook bereikt door gebruik te maken van een lange onderlijn die vast aan de MTL is gemonteerd; zo’n systeem heeft eveneens vrijloop aan boord, al hangt de grootte daarvan natuurlijk sterk af van de richting waarin de vis wegzwemt. We hebben twee soorten MTL’s (hele en halve bol) succesvol getest gebruikmakend van een running boltrig setup, maar nog niet in de vorm van een vaste montage in combinatie met korte onderlijnen. Mijn gevoel zegt dat dit eveneens zal werken omdat er maar een kleine, abrupte beweging van de aanbijtende vis nodig is om het massatraagheidseffect te initiëren. Daar is niet veel voor nodig, zolang de beweging maar abrupt genoeg is. In geval van een vaste montage zal het hele proces zich in een fractie van een seconde afspelen. Denk bijvoorbeeld aan het plotseling wegdraaien van de kop van de vis. In beide gevallen, dus als running- of als vaste montage, zal de karper moeten worden gestimuleerd om te bewegen (al is het maar heel eventjes). Een dicht voertapijt rondom het haakaas nodigt niet uit om weg te zwemmen, en daarom is verspreid voeren aan te bevelen. De vis moet op zoek gaan naar het volgende lekkere hapje en zal daarvoor uit zijn luie stoel moeten komen.

Hoe het idee is ontstaan

In het voorgaande heb ik een drietal natuurkundige principes behandeld die bij elkaar opgeteld de werking van een MTL beschrijven. Daarom is het nu de hoogste tijd om eens in meer detail naar enkele ontwerpen en hun toepassingen te gaan kijken. Maar eerst: hoe is het idee ontstaan?
Het idee om gewichtjes te ontwikkelen die bovenop zachte bodems en wierlagen blijven liggen, stamt vreemd genoeg uit de tijd waarin ik na 25 jaar weer was begonnen met freelinen en de boltrig systemen eventjes aan de kant schoof. Kennelijk vielen er puzzelstukjes op hun plaats, want ik was me ervan bewust dat een deegbal zijn gewicht onder water vrijwel helemaal verloor en daar zat hem gelijk één van de voordelen van het deegbalsysteem: het (grote) aas bleef moeiteloos liggen bovenop zachte prut zoals modder en bodemwier. Het was dus niet langer nodig om harde stukjes bodem te zoeken, want binnen zekere grenzen kon je ingooien waar je maar wilde. En dat heeft opvallend veel karpers opgeleverd op plekken waar zware conventionele loodjes hopeloos zouden wegzakken. Het deegbalsysteem bestond uit niet meer dan een lijn + een haak (dus geen lood) en de bal zelf was zo groot als een flink kippenei. De lekkernij had een gewicht van ongeveer 60 gram waarvan, eenmaal onder water gedompeld, er hooguit een gram of 10 overbleef.
Toen ik boltrigvissers gestoken in een waadpak bezig zag hun aas uit te lopen om het vervolgens tergend langzaam te laten zakken, en er op bepaalde stukken van het water helemaal niet werd gewandeld vanwege de zachte bodem, begon er iets te dagen. Het moest mogelijk zijn om gewichtjes te maken die (net als een deegbal) een gram of 60 wegen zonder dat ze in de prut zouden wegzakken. Nog tijdens diezelfde sessie viel het laatste kwartje toen ik een kort en subtiel rukje aan de lijn gaf om te kijken of de deegbal nog aan de haak zat en voelde… weerstand. Bingo, de cirkel was rond! De deegbal had (weliswaar in een ander jasje) twee van de drie bouwstenen van de toekomstige MTL’s aan boord: het gewicht onder water verdween waardoor hij niet wegzakte in de troep, en als ik een rukje aan de lijn gaf om te onderzoeken of hij nog aan de haak zat voelde ik weerstand. Eigenlijk heel frappant dat een freeline systeem, stammend uit de begintijd van het karpervissen, indirect aan de wieg stond van een geavanceerd boltrig systeem. Indirect, want het deegbalsysteem bracht massatraagheid en de opwaartse kracht in beeld waaruit de eerste MTL’s zijn ontstaan: de bolvormige Classic MTL.

Het basisontwerp: de ‘Classic’ MTL

Het ontwerpen van een MTL is meer dan alleen het lukraak vergroten van het volume van een bestaand gewichtje. Zo ben ik trouwens wel begonnen, door bestaande bolvormige loodjes in een piepschuimbal in te bouwen. Nog los van de bewerkelijkheid en de duurzaamheid van een dergelijke constructie, is het vrijwel onmogelijk om op deze manier precies datgene te bouwen wat je wilt hebben. Zoals gezegd zijn alle MTL’s ontworpen op basis van een running boltrig systeem; dan is het bijvoorbeeld van belang dat het oog omhoog wijst en zich niet in de modder begraaft. Gebruikmakend van piepschuim is dit moeilijk te realiseren, en al helemaal niet in de vorm van een duurzame polystyreen constructie.

Als je een MTL ontwerpt dan wil je de verhouding van het gewicht boven en onder water zelf kunnen bepalen. In welke combinatie dan ook, maar binnen de mogelijkheden die er zijn. Bijvoorbeeld een MTL met een massa (en gewicht boven water) van 80 gram die onder water nog maar 15 gram weegt. Of eentje met een massa van 65 gram die onder water niet meer weegt dan een flinke loodhagel. Dat gaat niet lukken met polystyreen. Daarom gebruik je beukenhouten ballen waarin je, afhankelijk van wat je wilt hebben, bijvoorbeeld muntloodjes verwerkt. Dat polystyreen vrijwel niks weegt en een geringe massa heeft ten opzichte van hout, is overigens geen voordeel maar een groot nadeel. De grotere massa van hout betekent namelijk dat je minder gewicht hoeft toe te voegen en dus handig gebruik maakt van het gewicht van het hout. En bovendien: door met de positie van de gewichtjes te spelen, is het gedrag van de MTL helemaal naar wens af te stemmen. Want je kunt muntloodjes of stalen bouten op elke plaats in het hout inbouwen. Houten ballen dus.
De ronde, bolvormige MTL heb ik ‘Classic’ genoemd omdat het zo begonnen is. Gebruikmakend van beukenhout bleek dat er bruikbare Classics te bouwen zijn uit bollen met een diameter van 45 en 50 mm. Omdat deze MTL’s er allemaal hetzelfde uitzien maar qua werking wezenlijk van elkaar kunnen verschillen, duid ik ze aan met ‘8015’, ‘7510’, ‘7005’,‘6500’ enzovoorts. De eerste twee cijfers staan voor het gewicht boven water, en de laatste twee cijfers geven het gewicht onder water aan (in gram). De Classics uit de 8015-serie bleken tijdens de eerste proefsessies gelijk vissen op te leveren en dat sterkte het vertrouwen om deze techniek verder door te ontwikkelen. Dit resulteerde in de meest geavanceerde MTL van het hele stel: de Stealth MTL.

De Stealth MTL

Spelen bij een Classic massatraagheid en opwaartse kracht de hoofdrol, een Stealth voegt daar nog forse stromingsweerstand aan toe. Fors, want de stromingsweerstand tijdens zijn reis naar de bodem is ongeveer twee keer groter dan bij een bolvormige MTL, terwijl in de eerste fasen van een aanbeet en de daarop volgende run de stromingsweerstand ruim zeven keer groter is. Ik heb dit wonderdingetje ‘Stealth’ genoemd om verschillende redenen. Ten eerste, toegepast op een zachte modderbodem, zal de onderkant de neiging hebben zich in te graven zodat alleen de platte bovenkant met het oog uit de troep steekt. Als daar nog een stoflaagje overheen gewapperd wordt dan neemt de zichtbaarheid van de Stealth zienderogen af.  Maar er zijn meer redenen. Zo is het een wolf in schaapskleren gebleken als het op weerstand aankomt. Draai je een traditioneel karperloodje gewoon binnen, met een Stealth lukt dat niet; die moet je net als een vis al pompend binnendraaien. We hebben 5525-modellen getest en dat resulteerde in snoeiharde runs. Het massatraagheidseffect is weliswaar minder dan dat van een Classic, maar kennelijk nog steeds groot genoeg. Daar wordt een stromingsweerstand bij opgeteld die er niet om liegt en het plaatje is compleet. Ook de Stealth is getest als running-boltrig omdat versnelling (voor de massatraagheid) en snelheid (voor de hydrodynamische weerstand) van cruciaal belang zijn – wat overigens niet wil zeggen dat het niet werkt met een vaste montage (één van de nog openstaande testdoelen).

Bij Karper Idee hebben we een hele serie Stealth’s ontwikkeld die er aan de buitenkant allemaal hetzelfde uitzien, maar die inwendig stuk voor stuk verschillen. Ze hebben allemaal een diameter van 5 centimeter, dat is de enige overeenkomst. Sommige modellen zijn voorzien van wat ik heb genoemd het oog van de Stealth (niet te verwarren met het oog van de wartel). Dit is een extra gewichtje dat in het hout verstopt zit met de bedoeling het kanteleffect te vergroten waardoor de platte kant zich makkelijker tegen de stroming richt. Zo’n model heeft het liefst een niet-draaiende wartel, en de onderlijn vertrekt aan de kant van het oog (lees: het verstopte extra gewichtje). Alhoewel het geen ontwerpdoelstelling was, heb ik het idee dat een dergelijke Stealth de neiging heeft om ‘bodem te scheppen’ tijdens de vroegste fasen van een aanbeet, wat net als bij Albert Heijn een bonusweerstand oplevert. Stealth’s met een extra verstopt loodje zijn asymmetrisch qua bouw, en dat is de A uit de benaming AF5525. De F slaat op een vast (fixed) oog (ofwel de wartel) waar de lijn doorheen loopt, en zoals gezegd is 55 (gram) het gewicht boven water (en de onveranderlijke massa) en slaat 25 (gram) op het gewicht onder water. Een AT5525 is eveneens asymmetrisch, maar heeft een draaiende wartel (T = turn). Een dergelijke Stealth rekent af met de richting waarin de vis wegzwemt en zal door de asymmetrische gewichtsverdeling, in combinatie met de draaiende wartel, alsnog ‘positie innemen’. Ofwel zijn vlakke kant tegen de stroming richten. Stealth’s zonder ingebouwd extra gewichtje, zijn per definitie symmetrisch omdat het enige ingebouwde gewicht precies (onderin) in het midden zit. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een ST5525: symmetrisch (S) met draaiende wartel (T). Ook een dergelijke MTL zal de neiging hebben om de platte kant tegen de stroming te richten, omdat de onderlijn nu eenmaal op diezelfde platte kant vertrekt. Ik heb bewust al deze verschillende modellen ontworpen om te kijken wat nu het beste werkt.
Zoiets is heel lastig om te onderzoeken omdat de verleiding groot is om met een goed werkend model door te blijven vissen. Maar mijn gevoel zegt dat de asymmetrische modellen in ieder geval goed zijn – mét en zonder draaiend (lijn)oog. Het is spelen met gewichtjes en eigenlijk ‘Walk The Edge’, naar een fantastische mix van Armin van Buuren. Het is grenzen opzoeken, ‘tot waar kan ik me dit-en-dat permitteren en vanaf welk moment werkt het niet meer’. Dat zijn Stealth’s. En dat is pionieren.

Los van het weerstandsgeweld tijdens aanbeten van deze halve bollen, mag niet worden vergeten ze altijd en te nimmer een zachte landing op de bodem maken en vrijwel niet kúnnen verdwijnen in de zachtst denkbare modder. Want die 25 gram van bijvoorbeeld een AF5525 wordt uitgesmeerd over een vrij groot oppervlak waardoor de bodemdruk een fractie is van dat van een conventioneel loodje. Ter vergelijking: een 5525-Stealth drukt ongeveer 12x minder hard op de bodem dan een standaard 56-grams loodje. Dat is genoeg om niet weg te zakken in prut, maar niet genoeg om bovenop wierstengels en (onderwater)bladeren van waterplanten te blijven liggen. Er is een MTL die dat wel kan: The Magic.

De toverbal: The Magic

We gaan toveren! In de praktijk is overduidelijk gebleken dat de Classic en Stealth MTL’s werken, en ook de Magic liet ons niet in de steek. De bodemdruk van The Magic is ongeveer 300x lager dan een loodje met een vergelijkbare massa (65 gram) en het ontwerp is afgeleid van de Classic MTL (The Magic ziet er precies zo uit). Aan de buitenkant is het verschil niet te zien, maar onder water gedragen ze zich totaal anders: The Magic weegt niet meer dan een flinke loodhagel. Net als voor elke andere MTL,  geldt ook hier dat zodra de toverbal in beweging wordt gezet, massatraagheid in het vizier komt waardoor de ‘loodhagel’ zich gaat gedragen als een normaal 65 grams (of zelfs zwaarder) loodje. Is dat toveren of niet? Je kunt zo’n MTL dus neerleggen op letterlijk alles, zoals omhoog kringelende wierdraadjes waartussen je normaal gesproken niet kunt vissen. Of op een onderwaterblad van een lelie. Geen probleem, het kan allemaal. Want deze MTL, althans die wij gemaakt hebben, weegt onder water ongeveer 2 gram.

Een voor de hand liggende toepassing is een chod rig bovenop wier; dat kan een conventionele chod zijn of een naked chod. Dit zal geen problemen opleveren omdat de MTL zich zal ‘nestelen’ tussen wierdraadjes en daardoor op zijn plaats blijft (natuurlijk niet bij windkracht 10 of in een stromende bergbeek).
Bij toepassing als conventionele boltrig is het van belang dat de onderlijn gestrekt blijft en de haak dus altijd wordt weggedrukt van de MTL. Combi-rigs, stiff-rigs en nylon of fluocarbon onderlijnen zijn dan een eerste vereiste. Waarom? Omdat de waterverplaatsing van een voorbij zwemmende karper de MTL in beweging zet waardoor een soepele onderlijn er als een nestje omheen kan draaien. Dat moet je niet willen.  Strekkende onderlijnen dus.
Een volgend punt van aandacht heeft grote overeenkomst met freelining: in geval van zijstroming, stormachtige wind, grote afstand of erg diep water, zal The Magic niet inzetbaar zijn. Omdat de elementen ermee aan de haal gaan. Met de bal zelf, maar ook de beetregistratie komt in het geding. En natuurlijk, een run zie je toch wel. Maar je moet enige vorm van contact met de MTL kunnen houden om te kunnen beoordelen wat daar beneden gebeurt. Problemen met stroming en wind kunnen worden opgelost door (indien mogelijk) met de stroming en wind mee te gaan vissen. In zulke gevallen is de The Magic heel goed inzetbaar en kan tot verrassende resultaten leiden. Je kunt immers (net als met een deegbal) vrijwel overal ingooien zonder je druk te hoeven maken over wier en rotzooi op de bodem. En wat ik nog vergeet te vertellen: ook deze MTL draait zijn oog automatisch omhoog. Gelet op de fabrieksinstelling (toepassing als running boltrig) is dit een vereiste waaraan sowieso wordt voldaan.
Een andere, eveneens interessante toepassing, is het vissen met een pop-up direct boven The Magic (als vaste montage). Als de MTL dan een beetje wegdwarrelt tussen de wierstengels, ontstaat er een killing systeempje om bovenop welk (bodem)wierbed dan ook te vissen.

En er is nog iets opmerkelijks: meer nog dan bij andere MTL’s gedraagt The Magic zich als multi-resistance lead. Net als de Classic is deze MTL bolvormig en daarom is de stromingsweerstand een mindere factor van belang. The Magic leunt op massatraagheid en het vrijwel geheel opheffen van zijn gewicht onder water. Dat betekent dat als deze MTL langzaam wordt voortgetrokken door een aanbijtende karper, de vis weinig weerstand zal ondervinden. Slechts als de karper versnelt gaat de MTL, evenredig met de versnelling,  steeds meer weerstand geven en dat is voor onze doorgewinterde geschubde vriend misschien wel de verrassing van zijn leven. Dus ik sluit niet uit dat in geval van dressuur The Magic weleens leuke resultaten kan opleveren omdat de MTL zich gedraagt als freeline systeem (weinig weerstand) en even later als boltrig systeem (veel weerstand) tijdens dezelfde aanbeet.

Het zelf maken van een MTL

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: bouw- en ontwerpinstructies zijn vanwege de omvang van zo’n verhaal (veel illustraties) het onderwerp van een vervolgartikel. Zoals ik al aanstipte, is het bouwen van een MTL meer dan het lukraak inbouwen van gewichtjes in een houten bal. Je moet een paar dingen begrijpen. Er is veel mogelijk (dat maakt het zo leuk) maar er zijn ook beperkingen. Zo zijn de MTL’s die in dit artikel voorbijkwamen gebaseerd op halve en hele houten bollen met een diameter van 50 mm. Dat is een beperking, want met het gewicht en de opwaartse kracht hiervan zal je het moeten doen. Dit zijn de constanten. De variabele factoren zijn de gewichtjes die je inbouwt waarmee je het gewenste gedrag van de MTL kunt realiseren.
Om een MTL te ontwerpen die een bepaald gedrag zal moeten gaan vertonen, ontkom je niet aan (voor sommigen) vervelend rekenwerk. Dat zal ik jullie besparen door panklare bouwinstructies te geven; het rekenwerk heb ik al gedaan.  Aan de andere kant zal ik, voor de liefhebbers, wel even stilstaan bij enkele rekenvoorbeelden. Diegenen die dit leuk vinden kunnen dan op basis hiervan hun eigen creaties bedenken en bouwen.
Ook alle praktische aspecten van het bouwen zal ik uit de doeken doen. Bijvoorbeeld de te gebruiken lijm, het gereedschap, de verf etc. En de adressen op internet waar je de houten ballen het best kunt bestellen. Overigens: er zijn zoals altijd meerdere wegen die naar Rome leiden; MTL’s kunnen ook van andere materialen en met behulp van andere technieken gemaakt worden. Heb je een idee, laat het ons weten!

Toekomstige MTL-projecten

Er ligt een hele stapel ideeën op de plank die verder uitgewerkt gaat worden. Dat is het leuke van het hele MTL-gebeuren, want er zijn allerlei toepassingen denkbaar en de fantasie lijkt geen grenzen te kennen.
Zo wordt de bestaande Stealth-reeks uitgebreid met zowel een lichtere als een zwaardere variant. Ik ben vooral benieuwd naar een Magic Stealth die zijn gewicht onder water vrijwel geheel opheft. Dat is tricky omdat zo’n MTL uitsluitend weerstand zal geven op basis van vormweerstand omdat de massa minimaal is. We hebben besproken en gezien op foto’s dat die weerstand behoorlijk groot is als de stroming loodrecht op de vlakke kant staat. Het is een kwestie van uitproberen in hoeverre de stromingsweerstand in z’n eentje in staat zal zijn een prikeffect te bewerkstelligen. Als dit lukt dan kunnen ook Stealth’s worden toegepast op een extreem zachte ondergrond, zoals op een wierbed. Vooral de combinatie met een korte, gebogen en stijve onderlijn voorzien van een pop-up komt dan in beeld (direct boven de Stealth). Er valt ook wat te zeggen voor een inline Stealth omdat de lijn dan precies in het centrum gefixeerd is en van daaruit vertrekt. Zo’n MTL zal niet langer als running boltrig kunnen worden toegepast waarmee de overstap naar een vaste montage wordt gemaakt. Het grote voordeel van zo’n ontwerp is dat de vlakke kant zich tijdens een aanbeet als geen ander tegen de stromingsrichting zal richten en dat is precies wat we willen. De ontwerpuitdaging zit ’m vooral in de weg die de lijn door de MTL volgt; die maakt namelijk een rare kronkel omdat de lijn aan de onderkant naar binnen gaat en er boven weer uitkomt waardoor het (in rust) automatisch omhoog richten van de vlakke kant in het geding kan komen. Maar dit is oplosbaar.

Ook op het gebied van de succesvolle Magic MTL’s zijn er interessante nieuwe mogelijkheden. Alhoewel deze MTL’s zijn ontworpen als running systeem, denk ik dat een vaste inline montage eveneens tot de mogelijkheden behoort. Zoals we gezien hebben heeft de bolvormige Magic uit zichzelf al hele sterke multi-resistance eigenschappen, maar je kunt het bereik hiervan vergroten door gebruik te maken van een druppelvorm waardoor de stromingsweerstand echt minimaal wordt. Dit is vooral van belang tijdens het (hopelijk zo kort mogelijke) ‘freeline gedeelte’ van de aanbeet om te voorkomen dat het aas voortijdig wordt uitgespuugd. Bedenk hierbij dat de druppelvormige, gestroomlijnde MTL onder water niet meer weegt dan een AAA loodhagel (ongeveer 1 gram) zodat bij rustig wegzwemmen de vis nauwelijks weerstand voelt. Vervolgens zal het systeem bij de eerste de beste abrupte beweging van de vis veranderen in een heuse boltrig – hoe kortdurend deze plotselinge beweging ook is. Het spreekt voor zich dat het wakersysteem bij een dergelijke opzet niet bestaat uit een zware of zelfs licht afgestelde swinger, maar uit een zo licht mogelijk wakertje (maar net zwaar genoeg om beetregistratie mogelijk te maken). We begeven ons hier op het onontgonnen terrein van hybride systemen: de kruisingen tussen freeline- en boltrig systemen.  Een andere leuke uitdaging is het laten zweven van een (MTL) boltrig in een waterlaag: de Zig MTL. De in hoogte verstelbare in de handel verkrijgbare zig’s maken gebruik van een met lucht gevulde dobber die de lijn strekt waardoor je op elke diepte met een zig rig kunt vissen. De functie van deze dobber is uitsluitend het leveren van drijfkracht, want het met lucht gevulde drijflichaam heeft vrijwel geen massatraagheid aan boord (want lucht weegt niks). De vis prikt zich spontaan aan de vlijmscherpe haak en/of aan het zware lood dat meters naar beneden op de bodem ligt. Dit prachtige systeem is vooral in Engeland erg populair en heeft daar veel vis op de kant gebracht. Maar er gaat ook veel mis. Het aantal aanbeten dat daadwerkelijk wordt verzilverd verbleekt bij de efficiëntie van boltrigs die op de bodem worden aangeboden. Maar that’s part of the game. Als je nu de met lucht gevulde drijver vervangt door een bolvormige Classic MTL, dan heb je niet alleen drijfkracht, maar ook massatraagheid in de buurt van je aas. Nu zal de drijfkracht van een dergelijke MTL verbleken bij die van de met lucht gevulde dobber, maar voor de massatraagheid geldt het tegenovergestelde. Het is theoretisch mogelijk om een Classic MTL met een massa van 55 gram en diameter van 5 cm te laten zweven in een waterlaag. Er blijft dan nog 10 gram aan drijfkracht over en hopelijk is dat net genoeg. De technische uitvoering is echter behoorlijk lastig, maar niet onmogelijk. Ik denk dat we een traploos in diepte verstelbaar systeem kunnen bouwen dat vanwege de geringe drijfkracht goed zal kunnen presteren in niet al te diep water. Maar daar staat dan wel een volwaardige zwevende boltrig tegenover.

De mogelijkheden zijn eindeloos. Zo valt er wat te zeggen voor een modulaire MTL die je naargelang de toepassing zwaarder of lichter kunt maken. Bijvoorbeeld door er gewichtjes in te klikken of uit te halen. Zoals je nog zult lezen in het artikel over het zelf maken van MTL’s, is dit een groot voordeel bij de bouw van The Magic. Het is namelijk ‘a Hell of a job’ gebleken om deze toverballen precies goed af te regelen; zo heb ik rekening moeten houden met het gewicht van de diverse verflagen dus dan weet je het wel. Erg moeilijk, maar simpel op te lossen met een modulair systeem. En überhaupt is het prettiger om slechts een paar MTL’s bij je te hebben die je ter plekke kunt aanpassen aan de omstandigheden.

Did you know…

Tijdens de dril heft een MTL zijn gewicht zo goed als op waardoor het lijkt alsof je de karper met een vrije lijn drilt. Dit is het meest opvallend bij een Classic MTL (hele bol) omdat daarvan de stromingsweerstand erg laag is. Natuurlijk gaat deze vlieger niet op als de karper er vandoor schiet (massatraagheid) of de MTL boven water uitkomt. Maar in de rustige fasen van een dril, waarbij de MTL onder water blijft, lijkt er nauwelijks loodgewicht aan de lijn te zitten.

Met het oog op het aanstaande verbod van lood bieden MTL’s een oplossing: bepaalde modellen kunnen worden voorzien van staal. En, zoals we gezien hebben, kan het loodgewicht sowieso omlaag als de stromingsweerstand een handje helpt. Onze collega’s van Carpfeeling hebben hier aandacht aan besteed in het artikel de loodrevolutie anno 2016.

Het is niet mogelijk om (erg) ver te gooien met een MTL. Net als in water zal er ook in de lucht weerstand ontstaan. Op gemiddelde afstanden kan er uiteraard gewoon ingeworpen worden, maar wil je verder dan zal je een voerboot nodig hebben.

Stealth MTL’s zijn niet vlot binnen te draaien; ze geven zó veel weerstand dat het net lijkt of je een flinke brasem aan de lijn hebt of een bos wier. Maar met dit doel voor ogen zijn ze ook ontworpen: stromingsweerstand en liefst zo veel mogelijk.

Het is onmogelijk gebleken om Stealth’s in de modder te laten verdwijnen. We hebben de zachtst mogelijke prut opgezocht en tevergeefs geprobeerd ze in de modder te begraven door ze met grote snelheid te laten neerkomen. Dat waren snelheden die in de praktijk trouwens niet voorkomen omdat een Stealth bij normaal gebruik keurig afremt. (Bij dit soort experimenten is gebruik gemaakt van spierwitte Stealth’s die goed zichtbaar zijn.)

Het is geen goed idee om een MTL in te zetten in situaties waarin het bodemwier tot de oppervlakte rijkt, want het zijn wierverzamelaars ten top. Beperkt de wiergroei zich tot de bodem (en dat mag best een flinke laag zijn) dan gaat alles goed – sterker nog, het vissen in dergelijke omstandigheden is een van de ontwerpdoelstellingen van bepaalde MTL’s. Zo is het idee van The Magic trouwens ontstaan: tijdens het aanschouwen van een kansloze wiersloot waarin je tot voor kort nog goed kon vissen met conventionele systemen.

Ten slotte

Ik hoop dat dit artikel bij jullie de fantasie heeft geprikkeld. Afgaande op reacties op dit artikel, ben ik me ervan bewust dat het voor sommigen een taai, en hier en daar misschien moeilijk te begrijpen onderwerp kan zijn. Het principe achter de MTL’s heb ik daarom zo duidelijk mogelijk proberen uit te leggen zonder met formules en wazige grafieken te schermen. Het is een nieuwe techniek die werkzaam is gebleken, maar die tegelijkertijd nog in de kinderschoenen staat. Het is een techniek die nieuwe mogelijkheden beidt, maar die net als elke andere vorm van karpervissen niet altijd en overal toegepast kan worden. Persoonlijk, in de rol van productontwikkelaar maar tegelijkertijd ook als karpervisser, denk ik dat het combineren van drie natuurkundige principes uit de schoolbankjes van weleer iets toevoegt aan het huidige beschikbare arsenaal karpervistechnieken. En het allerleukste? Iets ingooien waarvan je weliswaar weet hoe het werkt, maar (aanvankelijk) niet óf het werkt en dan een run krijgen. Dat is (voor mij) karpervissen ten top…

Walter

---

Publicatiedatum 21-02-2015 / laatste update 28-07-2019